Правила на Македонскиот Востанички Комитет – 1878
Правила на Македонскиот Востанички Комитет – 1878[1]
Преамбула
[уреди]Познато ни е на сите нас дека злосреќната наша земја Македонија поради причини за егоистички цели од страна на големите сили и’ е оставена пак на Турција по Берлинскиот конгрес. Во резултат на тоа дојде во одделните области на нашата татковина до многу крвави сцени познати на секого. Во желба да го отфрлиме од нашата татковина турскиот јарем, секој од нас, кој колку може станавме да се жртвуваме, бидејќи од секого од нас е нужна помош. Ние востанавме како поборници на слободата. Со нашата крв што ја пролеавме низ полињата и горите македонски ние служиме, како македонската војска на Александар Македонски, за слободата со нашата девиза: „Слобода или смрт!”
Меѓутоа, поради настаните и ослободувањето на голем број села од нашите востаници и вопијуштите потреби да се воведе еден ред во земјата каде што дејствуваат востаниците, решивме да поднесеме едни правила од Македонскиот востанички комитет, односно Устав, по кој сите ќе се управуваме и сите ќе ги исполнуваме додека не ја ослободиме целата наша татковина Македонија.
Целта на востанието во Македонија
[уреди]
1.Востанието во Македонија, кое сега е уште локално, треба да се прошири низ цела Македонија.
2.Во востанието учествуваат луѓе од самата Македонија, кои се чувствуваат Македонци и ја сакаат слободата на својата татковина.
3.Во востанието можат да учествуваат и сите македонски жители, без разлика на вера и народност, стига да ја сакаат слободата.
4.Сите доброжелатели на Македонците од соседните и подалечните земји можат да учествуваат во Македонското востание, ако му се покоруваат на Македонскиот востанички комитет и искрено се залагаат за ослободување на Македонија.
5.Им се дозволува на таканаречените Благотворителни комитети надвор од Македонија да го помагаат востанието, меѓутоа главен предмет и грижа да им биде: собирање на парични помошти, оружје со принадлежностите, облека од секаков род и вид и со готовност да ги испраќаат во однапред определени места, за да се доставуваат на востаничкиот терен; исто така и храната (да се доставува б.р.) до востанатите места, ако тоа го бара нуждата, а посебно прехраната и облеката во оние места каде што селата и куќите се разорени ли ќе бидат разорени.
6.Се повикуваат доброволците надвор од Македонија кој е вистински доброволец и вистински пожртвуван љубител на татковината и сочувственик на оние што страдаат, со својот труд и со својата пот, на сопствена издршка да дојде до местото каде што ќе се приклучи во редовите на востаниците и ќе му се даде оружје и се што е нужно.
7.За мрзливците, крадците и арамолепците нема место меѓу македонските востаници, како што нема место на слични наемници, кои се покажаа силеџии рамни на турските башибозуци, од кои произлезе и произлегува големото беспокојство во народот. Такви доброволци не му се потребни на делото. Подобро е да си одат по своите места од каде што се дојдени и да си ги гледаат своите интереси.
8.Секој доброволец од каде и да е и каков и да е, нека си ги обуе опинците, да си оди мирно, спокојно, блародно и благодетно за насушниот леб што ќе му го дадат по патот до означеното место, и извршувајќи ги општите распоредби.
9.Нашата цел на Македонското востание не е никаква тајна. Таа е ослободувањето на Македонија, земјата на славните словенски просветители и учители св. Кирил и Методиј, која со векови страда под турското иго. Затоа секој што не се бори за нејзиното ослободување, туку си прави своја сметка за него нема место во востанието.
10. Од сега во иднина секој доброволец, востаник и арамија е дожен најнапред да дојде до Македонскиот востанички комитет на сопствен трошок, со пушка мартинка, со кама, со сабја или јатаган и со 100 куршуми, без да бара такви нешта од Востаничкиот комитет, кој се грижио за се’ што е потребно за востанието. И тој што сака да испрати се’ што е потребно за востанието, да го испраќа до главната управа на востанието, а не да го предава на приватни лица.
Воени правила на македонската војска
[уреди]11. Секој доброволец востаник и арамија од секаква христијанска и друга народност се прима, но тој е должен најнапред да положи клетва на верност и покорност на Главната востаничка управа, па потоа ќе се запишува во бројот на востаниците.
12. Секој од трите споменати вида востаници којшто не се потчини под оваа управа, туку самиот за себе ќе дејствува во името на востаничката упрва, ќе се гони во името на востаничката управа и ќе се убива.
13. Секој срамија којшто излегува само да граби и убива за своја лична корист ќе се гони и казнува со оодветна казна.
14. Секој предавник и шпион, како и да е и од кадев и да е, ќе се гони и откако ќе биде фатен, по завршената истрага со мачење ќе се убива.
15. Секој христијанин и мухамеданец Македонец, Турчин, Арнаут, Влав и друг којшто ќе се покаже како противник на востанието и на востаниците ќе се гони и откако ќе биде фатен, ќе се казни соодветно.
16. Секој Турчин којшто доброволно ќе го предаде оружјето ќе се пушта дома и никој не смее да му направи зло.
17. Секој Турчин што ќе се спротивстави - ќе се убива.
18. Ако некој Турчин посака доброволно да си оди, не смее да биде ограбен од востаниците.
19. На оние Турци што ќе се спротивстават востаниците имаат право да им ги запалат куќите, да ги ограбат и да ги убиваат.
20. Арамија или востаник или доброволец којшто забира турски или христијански жив добиток и го продава на ослободената територија, Главната управа на востанието таквиот ќе го гони и ќе го предаде за соодветно казнување без поговор.
21. Востаник, доброволец и арамија којшто ќе положи клетва и е запишан во бројот на востаниците, ако не извршува наредби на Главната управа, ако нешто прави без нејзино знаење и без нејзина заповед, таков ќе се брише од бројот на востаниците и за газење на клетвата ќе се гони со соодветни казни.
22. Сите селани коишто можат да носат оружје ќе учествуваат по потреба како војници во македонската војска за време на битките, а кога се мирува, ќе ја работат на нивјето својата селска работа.
23. Селанецот којшто ќе откаже да учествува во битка на повик од Востаничкито комитет - ќе се казнува со смрт.
24. Во секое село се создава селска комисија од три члена којашто ќе има задача сите способни селани за оружје да ги знае каде се движат и секогаш да ги повикува во македонската војска со оружје, ако за тоа стане потреба. Да нема поткупи и да се ослободуваат луѓето преку поткупување на комисијата. Кој ќе се фати да прима поткуп, ќе биде стрелан заедно со тој што дава поткуп.
25. Во времето кога престојува дел од македонската војска во едно село, селаните се должни да ја хранат на своја сметка, бидејќи војската е народна.
26. Селаните се должни да ги прифатат востаниците во свои куќи (на конак), откако ќе му се остави на семејството доволно соби за челадта.
27. Ќе се води сметка за правилно распоредување на војската, така што во една куќа двапати да не се сместува, а во друга куќа ниту еднаш; ако станува збор за чорбаџиско семејство, може и повеќе пати.
28. Селаните ќе се гриѓат за војската додека Македонскиот востанички комитет не биде во состојба да организира магацин за храна и не направи кршли (касарни, - б.р), каде што војската ќе живее.
29. Таму каде што војската ќе се собере и престојува подолго време, воено ќе се обучува и подлежи на воена дисциплина.
30. Најстрого им се забранува на војниците без причина и од бес да пукаат со пушки, да убиваат кокошки, да бараат од селаните пари, со еден збор да прават секакви лоши работи.
31. Во селата да се изберат старешини, по тројца од секое село од селаните и со одобрение на селото.
32. Според овој устав старешините за повеќе села да изберат капетан кој ќе биде судија и да му дадат писмо како устав по кој ќе се управува во таа страна.
33. Според тој устав придружен од капетанот по сите села да се направи попис на сите способни да ракуваат со оружје и кој со какво оружје располага.
34. Ако некој способен за оружје поради сиромаштија не може да си го купи, да му се даде од резервата.
35. Во секоја капетанија да има по сто души како регуларни војници, постојано да се подготвени, бидејќи ова искуство се покажа добро.
36. По повисоките места секаде да има стражи, кои ќе ги чуваат селата во две смени, на по 10 дена. Да се внимава на чорбаџиите да учествуват во стражите, бидејќи се покажа дека тие ја избегнуваат татковинската должност и, уште полошо, го деморализираат населението.
37. За во востаничко место да не дејствува шпионство, стражите да не пуштаат од турски (неослободени-б.р.) територии луѓе, а ако преминат, да се фатат, задржат и да се испраќаат до Востаничкиот штаб.
38. Никој без дозвола да не преминува во востаничките места. Кој ќе се фати без дозвола или се дознае дека е шпион, ќе се казнува со смрт.
39. Гркоманите од другата страна (неослободената територија -б.р.) да не се пуштаат во востаничките места, зашто имаме податоци дека тие имаат тајна спогодба со Турците да го бунат населението.
40. Женските друштва во востаничките места се задолжуваат да се грижат за облеката на востаничката војска, за крпење, за плетење чорапи, за шиење копули и гаќи од платното коешто Востаничкиот штаб ќе им го дава.
41. Се наредува крајните куќи по селата да се испразнат и во нив да се приберат сите доброволци што се дојдени од подалечните краишта, додека се распоредат по воените единици.
42. Во поголемите села ќе се ангажираат по неколку куќи да служат за кршли на востаничките чети додека Востаничкиот штаб откупи 100 до 200 шатори за војската.
43. Приватните фурни по селата се должни да месат леб за војската што се наоѓа во селото. Секој востаник ќе има по еден килограм леб дневно.
44. Брашно за лебот ќе се дава од магацините врз расписка и ќе се дели по куќите за месење и печење леб. Којшто скрие востаничко брашно, ќе се казнува со конфискација на неговото целокупно жито.
44. (Бројот 44 е повторен, го оставаме како што е во оригиналот - б.р.) На секој востаник му следува храна: по еден килограм леб, други порциони потреби - грав или друго, по 10 драма ракија и едно кесе тутун.
45. Секој востаник добива едно рало опинци и чорапи и кошула и гаќи штом ќе стапи во македонската доброволечка војска, ако е дојден од подалеку. Месните селани ќе се облекуваа и хранат по своите куќи.
46. Во поглавните места ќе се организираат амбуланти (лазарети) ако некој се разболи. Ранетите и тешко болните ќе се испраќаат во востаничката болница. Потешко ранетите и потешко болните ќе се префрлаат преку граница, во Ќустендил или во Србија.
47. [2]Бидејќи многу руски војници без дозвола на своите старешини преминуваат на востаничката територија и вршат грабеж од населението, востаничката војска ќе ги разоружува и ќе ги испраќа до Востаничкиот штаб, а потоа ќе се испраќаат до нивните воени единици за натамошна надлежност.
48. Кога нашата македонска востаничка војска во бој ќе ослободи некое село или град, не смее да врши ограбување на населението, макар тоа било и турско. Секој востаник ќе си носи храна во торбата и додека не пристигне комората, ако нема што да јаде, ќе трпи.
49. Кој ќе влезе во турска куќа да бара храна или што и да е друго, ќе се смета за грабеж и ќе се казнува со смрт.
50. Кој на каков и да било начин ја срамоти македонската војска и македонското востание, ќе се казнува од Востаничкиот штаб.
51. Ако пак посегне врз честа на жените и момите, ќе се казни со смрт, па дури и да не станува збор за бесчестење.
52. Се дозволува купување на храна, облека и друго, ако востаникот има свои пари, а купувањето не е со сила.
53. Коњите и другиот добиток со кој располага востаничката војска секогаш да бидат нахранети, макар и со сила, ако некој доброволно не сака да даде храна, бидејќи се работи за добиток.
54. Не и’ е дозволено на мекедонската доброволечка војска да им пречи на селаните во нивната секојдневна работа дома или во полето.
55. Акој некој од селаните има оружје а не сака да учествува во боевите, да му се одземе оружјето и да му се даде на тој што нема, без да му се плати.
56. На оној што од капетенот е определен да држи оружје дома, да не му се одзема.
57. Никој лично не смее да им продава оружје на востаниците. Треба да се јави во Востаничкиот штаб, да ја каже причината поради која го продава, па ако е оправдано, ќе му се откупи.
58. Сите селани што на македонската доброволечка војска ќе и’ дадат храна и друго, да бараат расписка и да ја чуваат, бидејќи по ослободувањето ќе им се плати.
59. Ако пак некој доброволно, како помош, даде нешто за војската, да не му се дава расписка, туку штом тоа го дал, да се запише во книгата за подароци, за да знаеме - кога ќе дојде времето - кој е родољуб. За подарокот секогаш да му се благодари.
60. Никој од сотниците да не ја напушти војската без дозвола на Востаничкиот штаб. Самоволното напуштање на војската ќе се казни со одземање на чинот и исклучуивање од војската.
61. Акој сотник ја напушти војската во време на бојот, ќе се казни со смрт. Ако војник ја напушти војската во бојот, ќе биде суден од Штабот како дезертер.
62. Кој во време на бојот ќе го фрли своето оружје, ќе се смета за предавник и како таков ќе се казнува.
63. Ако за време на бојот или на друг начин се предаде непријателски војник, под стража ќе се испраќа во Штабот. Кој убие војник што се предаде, ќе се казни со смрт.
64. Никој од името на Македонската доброволечка војска не смее без знаење да собира пари и друго за востанието. Помоштите ќе се собираат од комисии по селата преку давање квитанција.
65. Помоштите и парите што се собираат од комитетите надвор од востаничките места ќе се испраќаат до Штабот.
66. Секој комитет од Македонскиот востанички штаб ќе има препорачано општествено писмо за собирање на помошти во пари и друго и ќе се дава квинтации.
67. Комитетите можат со собраните подароци и со пари да купат оружје и да го испратат до Штабот.
68. Ако некој сака да подари оружје и муниција во погоелми количества за македонското востание, да му се благодари од името на Македонскиот востанички комитет, меѓутоа да не се зема никаква обврска од името на Македонското востание.
69. Во македонското востание да не се испраќаат странски доброволци без дозвола на Штабот на востанието, зашто ние во востанието имаме потреба од луѓе и борци, но немаме оружје.
70. Доброволците што се испраќаат однадвор без препорака на Македонскиот востанички штаб, нив да не ги примаат сотниците на четите. Да се испита кој ги испраќа да не би да се шпиони и да се враќаат назад.
71. До колку се установи дека станува збор за шпион, или пропагандист или разбојник дојден од Турско, Грчко, Бугарско, Српско, Русин, Бошњак или било од каде и да е, ќе се преиспита кој го испраќа, за која цел и за сето што правел по востаничките места и ќе се казнува според тежината на сторените дела или ќе се врати назад.
72. Ако некој доброволец, веќе примен во стројот на македонската доброволечка војска, подоцна се разбере дека е шпион на некоја земја или работи против целите и интересите на Македонското востание, ќе се казнува според законите на македонската востаничка војска како внатрешен.
73. Ако пак десертира за да ја избегне казната, да се гони и откако ќе биде фатен, да му биде предаден на Востаничкиот штаб. Ако се спротивставува, да се убие на самото место.
74. Никој македонски војник, востаник или арамија да не воспоставува какви и да е врски со лично нему непознат доброволец или друг, да не издава воени тајни од својата воена единица, ниту за местоположбата на неговата дружина, бидејќи има многу шпиони кои се испратени од непријателите и од оние што имаат лоши намери спрема Македонското востание.
75. Турските воени единици испраќаат луѓе од неослободеното македонско население на гости или по некаква друга работа по востаничките места, а со цел да ја шпионираат нашата воена сила, вооружувањето и распоредот. Такви луѓе да се спроведуваат најнапред пред сотникот на воената единица, па ако тој се усмони, да ги испраќа до Македонскиот востанички штаб или да ги враќа назад.
76. Ако се докаже дека некој е шпион на Турците, најстрого ќе се казнува - со смрт.
77. Од востаничките места никој не смее да ја преминува границата без дозвола на воената единица во селото или на капетанијата.
78. Селаните што имаат имоти надвор од востаничката територија да се пуштаат со дозвола, но на нивни ризик. Да се внимава на тоа некој да не го злоупотреби тоа за цели против востанието.
79. Татковински долг е секој Македонец што и да разбере за непријателот, а е во полза на востанието, да им го соопшти тоа веднаш на сотниците на македонската војска.
80. Секој што ќе се сретне со познат од неослободените краишта а го знае како чесен и поштен, да го распраша за се’ што е корисно за македонската војска: воената сила на непријателот, вооружувањето, расположението, злосторствата и слично и веднаш да го пренесе чуеното до најблиската воена единица.
81. Кој ќе разбере важни вести во интерес на македонската востаничка војска, па ќе ги задржи за себе или скрие, а тоа подоцна ќе се установи, ќе се казнува како предавник на Македонското востание.
82. Македонската востаничка војска освен од редовни востанички сили се состои од целото македонско население во ослободените и неослободените краишта, па секој на некаков начин е македонски војник; машко или женско, стар или млад, должен е колку што може и со што може да го помага востанието.
83. Во секое село или град, особено во местата на фронтовската линија, ќе дествуваат тајно востанички комитети.
84. Секој востанички комитет располага со своја вооружена чета, која ќе дејствува во случај на потреба во заднината на непријателот, а во согласност со македонската востаничка војска.
85. Секој востанички комитет е должен навреме да го обезбеди селото со резервна храна, која ќе ја стави на располагање на македонската војска при ослободување на селото.
86. Востаничките комитети ќе приготват списоци на сите селани што ќе стапат во редовите на македонската востаничка војска.
87. Да се грижат за вооружувањето на селото купувајќи оружје по тајни канали надвор од ослободената територија.
88. Кога ќе започнат боевите за ослободување на нивното село, сето за борба неспособно население да го ипсратат во планина за да не пострада од непријателот.
89. За таа цел навреме да се обезбеди резерва храна и да се скрие на сигурно место в планина.
90. Големо внимание да се обрне на работниот добиток и овците при одењето во планина.
91. Прехраната на населението во збеговите ќе биде распределена на еднакви делови за секој жител.
92. Комитетите ќе имаат во редовите на непријателот своја шпионска служба која што ќе дејствува тајно, со сите средства за да ги дознае намерите на турските војски и навреме да ги доставаува до своите старешини.
93. Ако од Турците биде откриен и фатен наш шпион, да се преземат мерки откривањата што тој ќе ги стори под сила, да не се прошират и на други наши луѓе. Врските на фатениот да запрат така, што човекот со кого држел врска веднаш заедно со своето семејство да се префрли на ослободената територија.
94. Комитетите меѓу себе ќе одржуваат врска преку куририч подалечните со поблиските, а најблиските со Македонскиот востанички штаб.
95. Комитетите што располагаат со повеќе оружје ќе му го даваат, бесплатно или со надомест, на комитетот што нема доволно оружје.
96. Комитетите ќе имаат во своја надлежност трнспортна служба (кираџии) за пренесување на оружје и друга стока од едно место до друго. Пренесувањето на оружје и стока ќе се смета како воена служба.
97. Сите жители Македонци се решени да се бијат со непријателот огорчено и докрај. За да биде нашиот отпор успешен и градските комитети треба да преземат соодветни мерки за тоа секој комитет да испрати по селата 12 луѓе, за да се испита колку воини ќе излезат и колку храна можат да дадат селаните, како и кое количество на храна би се собрала.
98. Градските комитети во случај на потреба во борбата да ги напуштат градовите и да заминат кон фронтовската линија, откако ќе остават луѓе во градовите и да заминат кон фронтовската линија, откако ќе остават луќе и во градовите за собирање на помошти од градското население.
99. Кога ќе биде ослободено некое место од страна на македонската востаничка војска, веднаш да се свика едно собрание од првенците на селото и тие меѓу себе да изберат две лица што ќе бидат секогаш при главните војводи.
100. Половина од селаните под оружје да чуваат стржа, а другите да одат по своја работа и под таков услов да се менуваат стражарите со работниците во определено време.
101. За време на битката сите да трчаат против нашиот непријател.
102. Никој на своја рака не смее да преговара со непријателот за предавање на македонската војска и ослободените востанички места освен Македонскиот востанички штаб. Кој донесе решение за предавање, војската нема да ја послуша неговата наредба, и слободна е да го суди и осуди на смрт, извршувајќи ја казната јавно пред селото.
103. Ако се наложи отстапување на некое ослободено место, војводата е должен да преземе заштитни мерки за населението, добитокот и храната, за да најде непријателот пусто село.
104. Ако отстапуавњето стане во битка во кој аима ранети востаници, по цена на сопствениот живот востаниците ќе ги носта со себе ранетите другари.
105. Кој на бојното поле ќе остави ранет другар и отстапи за да го спаси својот живот, ќе се казнува со смрт.
106. Со иста казна ќе се казнува и востаник што ќе го фрли оружјето за да скрие дека е востаник.
107. Ако потребата наложи да се спаси живата сила на востанието, војводата може да издаде заповед оружјето да се скрие, а востаниците да се разотидат по куќите додека мине силата. Потоа ќе одат да си го земат оружјето и ќе се јавата на местото каде што определил војводата или сотникот.
108. Македонската доброволечка војска, како што е познато, се состои и од коњица. При секоја чета покрај пешадија ќе има најмалку осум коњаници, кои од оружје ќе носта сабја и куса манлихера. Коњаниците стапуваат во војска со сопствени коњи, за кои самите се грижат. Никој нема право на коњаникот да му го одземе коњот, па дури ни сотникот.
109. Коницата учествува во битка заедно со пешадијата и добива задачи од војводата.
110. Коњицата врши и други задачи во војската: кираџиска служба, пренесување на ранетите, пренесување на храна и др.
111. За да се зачува дисциплината во македонската доброволечка војска и да се казнуваат недисциплираните војници, при секоја чета ќе се определи една соба за затвор на провинетите и осудените, која ќе се чува од стражар.
112. В затвор може да се држи затвореникот најмногу седум дена. Ако делото заслужува поголема казна, се испраќа во затворот на Македонскиот востанички штаб, кадешто ќе му биде судено.
113. Казни за виновниците-војници, според тежината на нивните дела се: 1. Еден ден затвор, 2. Два дена затвор, 3. Седум дена затвор, 4. Разоружување и истерување од македонската војска, 5. Парична казна за направените штети, 6. Смртна казна со стрелање.
114. Смртната казна ја изречува целиот состав на Македонскиот востанички штаб - едногласно.
115. Обвинетиот престапник има право на лична одбрана или на свој близок кој ќе го застапува пред судот.
116. Никој без докази не може да биде осуден. Доказите се: лично признание на обвинетиот или најмалку двајца сведоци.
117. Ако некој се самообинува, а се докаже дека делото не го извришил, ќе се истражува причината за самопризнанието. Ако се докаже дека тоа е изнудено, тој што го изнудил признанието да биде суден. Ако пак самопризнанието е направено за да се скрие друг, вистинскиот престапник, и двајцата ќе добијат еднакви казни.
118. Ако некој сведок криво се заколне за да му наштети на обинетиот, па тоа се докаже, сведокот ќе се казни со истата казна со која е казнет или би се казнил невиниот.
119. Сите осудени на смрт имаат право на жалба по пресудата до Македонскиот востанички штаб во широк состав, при учество на сите војводи и сотници. Ако ситуацијата е таква што да не може да се чека собирање на широки состав на судот, ќе се побара од членовите да се произнесат по жалбата. Ако и тоа е невозможно, пресудата ќе се изврши, но само под услов ако нејзиното неизвршување претставува опасност за востанието.
120. Ако некој од сотниците се осмели да суди сам и осуди на смрт некој од своите војници, па ја изврши казната, ќе биде и самиот осуден на смрт без право на жалба.
121. Не само сотник туку и секој востаник може да убие дезертер во време на бегство во битката. Меѓутоа, ако (дезертерот - б.р.) биде подоцна фатен, да се приведе во Востаничкиот штаб на надлежност.
122. Донесувањето на смртните пресуди од страна на Македонскиот востанички штаб заедно со целиот документационен материјал да се внесе во одделна судска книга, за да се види постапката при судењето и дека пресудата е праведна.
123. Осудениоте на смрт и егзекутираните лично ја носта вината и пресудата нема никакви последици за неговото семејство или неговите блиски роднини, до колку и тие по некаков начин не се соучесните во неговите престапи.
124. Ако од престапите на осудениот на смрт се користеле и неговите блиски без да зеле учество во самиот престап, имотот ќе им биде конфискуван во корист на македонската војска.
125. Откако се убедивме дека не е можно да се крене Востанието во сите делови на Македонија, ние решивме да се дигне локално востание во источната област и ослободивме многу села и населени места со внатрешни сили. Меѓутоа пред нас стои голема задача да ја ослободиме целата наша татковина Македонија. Ние сега водиме герилска војна со Турците, но имаме намера да испратиме востанички чети внатре во Македонија, за да се крене востание и таму. Нашата прва чета ќе замине во Битолско за да крене таму востание. Четата од 300 дурши востаници ќе ја водат војводите Караискаки, Стефо, Павле и Кара Коста. Додека таа чета ја исполнува својата задача, ќе дејствува самостојно, и преку курирска служба ќе го исвестува Македонскиот востанички штаб и ќе бара совети.
126. Им се препорачува на војводите од првата чета, откако ќе пристигнат во Мариовските планини, да примат во своите редови доброволци од месното население, кои ќе бидаат основа за создавање на востаничка војска во тој крај.
127. Откако ќе се јават доброволци во поголем број, четите да се делат на повеќе, но секогаш да имаат искусен војвода и извесен број опитни четници.
128. Правилата на Македонскиот востанички комитет ќе бидат во сила во сите области на Македонија и според нив ќе се води востанието.
129. Во секој востанички реон каде што ќе се крене востание да се создаваат обласни македонски востанички комитети, кои ќе ги раководат востаничките сили и ќе одржуваат врска со Македонскиот востанички комитет преку курирска служба.
130. Бидејќи и во другите краишта на нашата татковиа се појавени востанички чети под раководство на месни војводи, као во Костурско, Малешевскио, во Прилепската и Велешката каза, во Џумајскиот округ, во Скопско и други места, Македонскиот востанички комитет како централен за цела Македонија препорачува да се обратат до него сите војводи и да донесат решенија во полза на востанието.
131. Кај нас секој ден доаѓаат посебни пратеници за да бараат оружје и муниција, со кои не располагаме, бидејќи доброволните подароци во последно време малку пристигнуваат од бугарските комитети. Им препорачуваме на пратениците самите да се снабдуваат со оружје од албанските страни.
132. Нашето македонско востание е внатрешно и ние го водиме со свои сили, па блиските окрузи во Бугарското кнежевство немаат братски пристап и ги враќаат нашите пратеници без да им дадат оружје, така што и ние немаме доволно па да можеме да им помогнеме на нашите браќа Македонци внатре во Македонија. Затоа сме принудени да советуваме да се внимава со оружјето и куршумите.
133. Сите што имаат во туѓина блиски да побараат од нив помош во оружје и во пари, доколку ја сакаат татковината.
134. Македонците што живеат во туѓина и сакаат да го помогнат ослободувањето на својата мила татковина од ропството, можат да земата учество во востанието, ако понесат со себе оружје и облека.
135. Македонците во туѓина кои сакаат да го помогнат ослободувањето на Македонија со доброволни прилози во пари и оружје, да не испраќаат единично, туку групно. Помоштите да се испраќаат директно до Македонскиот востанички комитет по курири што ние ќе ги определиме, а не како до сега преку комитетите во Кнежевство Бугарија.
136. Голем број Македонци во Србија искажаа желба да се приклучат кон македонското востание, удирјаќи на турските сили од северните граници, но немаат оружје. Ако си најдат оружје и се стават под нашиот востанички устав, ги примаме од се’ срце.
137. Од сите словенски земји се јавуваат голем број доброволци кои сакаат да земат учество во нашето востание. Македонскиот востанички комитет ги прима и нив ако си понесат оружје и се потчинат на востаничкиот устав. Меѓутоа, меѓу нив има и многубројни авантуристи од кои востанието нема полза, па да не се примаат по никаква цена.
138. Македонскиот востанички комитет под свое раководство ги има и сите градски комитети за ослободувањето на Македонија и ги кани веднаш да испратат пратеници за да им се дадат упатства за натамошна работа во врска со учеството на градовите во востанието.
139. На едно општо собрание при учество на сите пратеници на комитетите за цела Македонија ќе биде потврден востаничкиот и граѓанскиот устав по кој ќе се управуваме до ослободувањето, а до та време овој устав (правила) ќе бидат во сила.
Граѓанска управа
[уреди]140. Во востаничките ослободени места се воведува привремена граѓанска управа, која ќе го управува општествениот живот на населението, а ќе се состои од највидните луѓе избрани од народот.
141. На чело на граѓанската управа ќе стои едно централно политичко тело - Централен комитет од петмина членови.
142. Во секое населено место ќе има месни комитети, кои се состојат од по петмина членови, кои ќе бидат зависни од Централниот комитет.
143. Надлежноста на Централниот комитет е политичка, додека на месните комитети е граѓанска.
144. Централниот и месните комитети не се мешаат во воените работи на востанието. Централниот комитет е задолжен да го претставува македонското востание пред туѓите влади и пред народот. Месните комитети управуваат со народот како граѓанска власт.
145. По ослободувањето на татковината Централниот комитет ќе подготви Устав за уредување на македонската држава како автономна со политичка и културна автономија во Отоманската Империја или надвор од неа, ако тоа го дозволат европските велики сили.
146. До ослободувањето Централниот комитет ќе изработи приремени правила за управување на ослободената територија.
147. За да се воведе ред во востаничките места, месните граѓански комитети се должни да водедат нужни реформи согласно со целите на македонското востание.
148. Граѓанските власти - комитетите ќе им ја гарантираат на селаните приватната сопственост на земјата и имотот.
149. Никој не смее да посегне на туѓ имот, освен ако сопственикот на имотот го напуштил без причина или е осуден на конфискација.
150. Секој сопственик ќе ја обработува земјата слободно со семејна работна сила, без право да држи повеќе од еден момок.
151. Чифлигарењето се забранува најстрого, така што сегашните чифлигари стануваат сопственици на земјата што ја обработуваат доколку сопственикот не може да ја обработува со своето семејство.
152. На чифлигарите што остануваат без работа ќе им се даде бестопанствена земја со сите посеани површини од бившите сопственици.
153. Бестопанствена земја ќе им се даде и на селаните што имаат за обработка малку сопствена земја.
154. Приносот од бестопанствената земја ќе биде во корист на малуимотниот селанец, откако ќе се издвои семето за потребите на македонската војска. Исто така ќе се издвои извесно количество и за други плодови за прехрана на македонската војска.
155. Месните власти - комитети ќе водат строго сметка за запазување на турксите имоти на Турците што не згрешиле со ништо кон востанието, а со чесен труд си го заработуваат својот леб. Секој што ќе направи штета на имотот на таков Турчин, ќе биде суден и осуден со најстрога казна - смрт.
156. Најстрого се забранува ширењето на омраза на религиозна основа, да не се прави делење на националностите, бидејќи секој е рамноправен граѓанин и е под заштита на законите на македонската граѓанска управа.
157. За редовното снабдување на востаничките ослободени места се потребни продукти и друго, па се дозволува непречена трговија со соседните градови кои се под турска власт, ако тие чесно си ја вршат својата трговска работа.
158. Секој трговец најнапред ќе се јави во комитетот и, откако ќе добие дозвола, може слободно да се движи низ населеното место.
159. Ако некој ограби грговец по каков и да било начин или му нанесе штети, ќе биде строго казнет со ќотек и ќе му ја надомести штетата во двоен износ.
160. Ако некој трговец поради воената ситуација им продава на селаните стока по повисока цена, ќе му се конфискува целата стока во полза на македонската војска, а тој ќе се изгони и повеќе нема да се допушта на ослободената територија.
161. Секој што ќе дава стока на вересија или пак дава пари под лихва, а бара поради тоа повисока цена за стоката или надвор од вообичаената лихва, ќе се казни со најстрогата казна - смрт.
162. Најстрого се забранува од кои и да е причини да се обесчести верска установа (црква или џамија) или грабеж на вакафски имот.
163. За бесчестење на црква или џамија казната е смрт, а за грабеж на вакафски имот надомест на штетата во двоен износ и ќотек.
164. Православните се должни да ги почутуваат и да не ги газат муслиманските обичајни права; никој не смее без дозвола да влегува во муслиманската куќа; да открие муслиманска жена; да пушта свиња во муслиманските имоти и др.
165. Муслиманите исто така не смеат да газат по православните обичаи и да вршат самоволија што ги вршеа и вршат и сега во неослободените места. Таквите акти ќе се казнуваат строго според тежината на делото.
166. Најстрого се забранува стапување во брак меѓу муслимани и христијани и обратно, особено ако некој муслиман на сила жени мома христијанка. Ќе се казнува со ќотек и момата ако доброволно сакала да се омажи за муслиман.
167. Ако некој посака да си ја мени верата, тоа може да го стори откако ќе отиде самиот при својот верски старешина и изјави дека ја напушта верата и преминува во друга, меѓутоа за тоа треба да поминат 15 дена, бидејќи може да се покае.
168. Секоја капетанија ќе си избере од народот тројца судии, кои привременот ќе ги заменат турските судови по граѓанските работи. Во секое село ќе има и мировни судии, избрани меѓу селските старешини, кои ќе судат ситни спорови меѓу селаните.
169. Бидејќи немаме пишани закони, народните судии ќе ги судат сите граѓански дела според обичајното право откако најнапред ќе пристапат кон измирување на странките што се спорат.
170. Незадоволниот од пресудата на селскиот суд има право на жалба до капетанатскиот суд, а ако пак не е задоволен, ќе оди пред војводата па се’ до Македонскиот востанички комитет, одностно Централниот комитет.
171. Потешките дела, кражби, тепачки, убиства и слично се во надлежност на воените власти, односно војводите и Востаничкиот штаб. Војводскиот суд се состои и уште од тројца старешини од селото, а судот на Востаничкиот комитет ќе има петмина членови, од кои двајца граѓански претставници.
172. Најтешките дела што повлекуваат смртна казна ќе имаат право на апелација до политичкиот Централен комитет.
173. Селските мировни судии и капетанатските судови ќе судат јавно во присуство на двете странки, а судењето ќе се запишува во судскатата книга, подговена за таа цел.
174. Ако дојде до помирување меѓу странките, тогаш нема ништо да се запишува како пресуда, а ќе се каже дека е направено помирување.
175. Ако се судат христијани и муслимани, тогаш составот на судот ќе има по половина мировни судии од двете страни, за да биде судењето праведно.
176. Во секое ослободено место капетанатот ќе организира селска милиција, која ќе се грижи за редот и мирот а таа ќе биде под власта на капетанатот. Милиционерите ќе ја вршат службата како да се војници на македонската војска.
177. Задолжително во селото ќе има по еден милиционер, а по потреба ќе се задолжат и повеќе луѓе.
178. Во турските села селската милиција ќе биде составена од Турци, а во христијанските од христијани. Ако селото е мешано, по еден милиционер ќе биде од двете вери.
179. За чување на селските (полски) имоти ќе има по еден до двајца полски чувари (полјаци), кои селото ќе ги плаќа. Полските чувари за христијанските села ќе се христијани, а за муслиманските - муслимани.
180. Во секое село ќе има и по еден протуѓер (гласник) кој е задолжен да го известува селото за наредбите на граѓанската и воената власт и за селските потреби. Него ќе го плаќа селото според обичајното право. Протуѓерот не носи оружје како полските чувари, кои носат пушка.
181. Откако запчнаа востаничките дејства, нашите села опаднаа економски, па во некои куќи владее беда и нечистотија. Таму членовите спијат како свињи и се поболуваат од страшливата болест. Заповедаме, во секое село да се организира лазарет и да се определи еден пописмен човек и две почисти млади девојки за да ги посетуваат куќите и штом ќе забележат болен од сомнителна болест, да го стават во лазаретот под стража, а потоа да го испратат во штапската болница, каде што има лекари да го лечат.
Надворешни задолженија на Востанието
[уреди]182. Македонското востание е внатрешно, но тоа не може да успее ако не ја убедиме Европа во нашата ослободителна борба. Востанието пред европските држави ќе го претставува македонскиот востанички комитет и луѓе што ќе ги определи надвор од Македонија.
183. Македонскиот востанички комитет ќе настојува со мемоари и други можности, во името на сите македонски востанаици, да ја убедува Европа дека востанието во Македонија е едно такво дело, кое е неопходно и целесообразно.
184. Во Европа веќе се зборува, а гласовите постепено стануваат посилни во корист на нашиот народ. Должноста на Македонскиот востанички комитет е да ги појаснува целите на востанието, така што да се рабере вистината дека нашата борба е ослободителна и нема за цел да им наштети на правата на другото население во Македонија.
185. Македонскиот востанички комитет ќе го извести турскиот комесар дека востанието е во полза на самите Турци, за кои ќе биде добро ако самите побрзаат да не му се спротивставуваат на востанието и да останат да живеат во автономна Македонија, којашто е и нивна татковина.
186. Македонскиот востанички комитет ќе ја извести и владата на Кнежевство Бугарија дека Македонците не ќе имаат друго мешање со Кнежевството освен братска помош од тие словенски наши браќа.
187. македонскиот востанички комитет во Кнежевството ќе се претставува во наши депутати, а Кнежевството при комитетот може да испрати свои депутати.
188. Се моли кнезот на Кнежевството да го замоли Неговото Императорско Величество Царот Ослободител од Русија, како татко и на Македонците, да посредува пред другите дворови да се измени таа лоша положба на македонскиот народ.
189. Се ополномоштува Димитар Поп Георгиев да ја земе врз себе грижата и да се поврзе со сите македонски и други добротворни комитети во Кнежевството и во туѓина за собирање на секакви помошти за востанието. За испратените помошти на дарителите да им се благодари.
190. Со окружни писма до сите добротворни комитети во Европа да се испрати еден мемоар за неопходните работи за поткрепа на Македонското востание. Во мемоарот ќе се искаже нашата вера во правдината и користа на нашето свето дело: ние не се очајуваме, ами продолжуваме да работиме енергично и неуморно за постивнувањето на нашата цел - ослободувањето на македонците од турското иго, бидејќи турската власт не сака да го примени членот 23 од Берлинскиот договор.
191. Македонскиот востанички комитет ќе ја запознае и братската земја Кнежевството Србија со целите на нашето востание, барајќи братска помош за ослободување на Македонија. Ако српскиот кнез дозволи, ќе испратиме во кнежевството наши депутати, а при Комитетот ќе примиме нивни депутати.
192. Комитетот ќе побара од Неговото Височество српскиот Кнез помош во оружје и други потреби за усшешен крај на нашето Македонско востание.
193. Комитетот ќе го замоли српскиот кнез да не ги запира нашите Македонци во Србија да земат учество во ослободувањето на нивната татковина Македонија, давајќи им оружје и испраќајќи ги без запирање до границата.
194. Нашите Македонци, дедовци и татковци, се бореа и ја лееја својата крв за слободата грчка и српска, за ослободувањето на Бугарија, не пожалија за општа слободата наша. Сега е време тие да се покажат како вистински потомци на славните свои ослободители и последовници и на своите врсници им помогнат во ослободувањето на Македонија од петвековното ропство.
195. Македонскиот востанички комитет ќе ја помоли грчката влада да го помогне Македонското востание и да дозволи испраќање на македонски добворолни чети од Грција.
196. Грчката влада многу ќе му помогне на востанието ако ги засили своите дејства против Турците во Епир и Тесалија и привлече кон себе турски воени единици. Македонските востаници со своите дејства исто ќе помогнат за ослободувањето на Епир и Тесалија.
197. Македонскиот востанички комитет ќе ги повика на братско разбирање албанските барјактари и народни водачи кои ја сакаат слободата на својата татковина, да се придружат кон Македонското востание за нивна и наша слобода.
198. За жал, некои албански главатари повеќе ја сакаат муслиманската вера од својата татковина и се на страната на Турците, па вршат зулуми во Македонија. Нив Македонското востание ќе ги смета за душмани како и турските пашалари, к’раги и сердари, ќе ги гони и убива.
199. Македонскиот востанички комитет ќе испрати депутат до Рускиот губернатор во кнежевството Бугарија за да го замоли руските војски да им помогнат со оружје на македонските востаници.
200. Светата Бугарска егзархија на чело со Неговото Блаженство води политика повеќе од чудна, бидејќи под претекст дека се грижи за Македонците, кои остануваат под непосредната власт на Турците, одржува тесни врски со турската влада во Царигради и има големо пријателство со неа, така што преку таа влада си мисли дека, угодувајќи им на Турците, ќе спечали да има влијание пред нив, за да испраќа духовни началници (владици) во Македонија, кои ќе го заштитуваат македонското население од потисниците. Тешко на Македонија! Македонскиот востанички комитет не ја одобрува таквата несмасна политика, којашто ги разбива сосредоточените народни сили - и’ ги врзува рацете на Македонија за ослободувањето.
201. Македонскиот востанички комитет ги поканува свештениците во Македонија да не ги исполнуваат егзархиските наредби во земјата и да се присоединуваат кон востанатиот македонски народ до ослободувањето, а подоцна ќе се реши црковното прашање во Македонија.
202. Македонскиот востанички комитет ќе испрати еден депутат до Неговото Блаженство Егзархот Јосиф 1 во Цариград да го замоли да не му прави пречки на Македонското востание, ако не сака да го броиме во редот на предавниците.
203. Ќе се замоли и Неговото Високопреосвештенство Г. Софиски Мелетиј, кој во улога на помагач на нашето Македонско востание не малку штети му нанесе на делото, да се откаже од своите преднамери и, бидејќи не помага, да не му штети на востанието.
(з.р. членот 204 е прескокнат)
205. Македонскиот востанички комитет со донесувањето на овие правила, односно со овој устав, озаконува за понатаму дека Софискиот централен комитет повеќе нема никакви обврски спрема Македонското востание.
206. Сите наредби на Софискиот централен комитет се отповикуваат, а востанието ќе се раководи од македонскиот востанички комитет, кој се наоѓа во македонија.
207. Македонската доброволечка војска за натаму ќе биде по непосредно раководство на Македонскиот штаб на востанието, кој ќе изврши мобилизација на селаните, ќе ги снабди со оружје и ќе ги води во света борба за ослободување на Македонија.
208. Македонскиот востанички комитет озаконува сите Македонци да ги исполнуваат наредбите на овие правила - устав без поговор до ослободувањето на Македонија и до донесувањето на миновремен устав на автономна Македонија.
209. Оние што ги газат по каква било основа Правилата на Македонскиот востанички комитет ќе бидат изведени пред воениот суд на востанието како предавници на својата татковина Македонија.
210. Правилата на Македонскиот востанички комитет ќе стапат во сила откако ќе бидат објавени од комитетот и ќе го носта неговиот печат.
211. Македонскиот востанички комитет заедно со Македонскиот вое штаб на Македонското встание ќе престојува подвижно во местата каде што се востаничките дејства.
Од Македонскиот востанички комитет
Од приватната архива на Кирил, патријарх Бугарски. Заведено под сиг. Арх. од Дело 2341, АЕ 50, л.л. 30-61. Резиденција на манастирот во Драгалевци (Софија), НР Бугарија.