Писмо од апостол Павле до христијаните во Галатија (вики-превод)

Второ писмо од апостол Павле до христијаните во Коринт (вики-превод)

Писмо од апостол Павле до христијаните во Галатија Библија (вики-превод) од н.п.

Писмо од апостол Павле до христијаните во Ефес (вики-превод)

Глава 1

Авторство и поздрави

¹Од Павле, повикан да биде апостол не од луѓе, ниту со помош на луѓе, туку од Исус Христос и од Бог Таткото, Кој Го воскресна Исуса од мртвите.

²Сите христијани што се со мене, се придружуваат кон ова писмо што го упатуваме до црквите во Галатија.

³Бог, Кој е наш Татко и Господ Исус Христос нека ви бидат благонаклонети и нека ви дадат мир. ⁴Христос ја исполни волјата на Бог, нашиот Татко и доброволно се предаде како жртва за нашите гревови, за да нѐ спаси од овој зол свет во кој живееме. ⁵Затоа Нему Му припаѓа сета слава за вечни времиња. Амин!

Постои само една Радосна вест

⁶Не можам да се изначудам како толку брзо се одметнавте од Бог, Кој поради својата љубов и милост спрема вас ве покани да станете сонаследници на Христовите заслуги. Се свртевте кон друга Радосна вест. ⁷А друга Радосна вест не постои. Некои луѓе сакаат да ве збунат, изопачувајќи ја Радосната вест за Христос.

⁸Проклет да биде секој што ќе ви проповеда Радосна вест поинаква од онаа што ви ја проповедавме ние, па макар да е тоа и некој од нас или да е ангел од небото! ⁹Веќе кажав, но пак ќе повторам: проклет да биде секој што ќе ви проповеда Радосна вест поинаква од онаа што ја примивте!

¹⁰Дали јас се обидувам да им угодам на луѓето и ним да им се умилкувам? Мене ми е важно Бог да го одобрува тоа што го проповедам. Да ми беа важни луѓето, немаше да станам службеник на Христос!

Изворот на Радосната вест

¹¹Сакам да знаете, драги пријатели, дека Радосната вест што јас ви ја проповедав не потекнува од човек, ¹²зашто јас не ја чув од човек, ниту за неа некој ми раскажа, туку ја добив преку откровение директно од Исус Христос.

¹³Вие сигурно сте слушнале каков бев јас додека ѝ припаѓав на еврејската религија. Безмилосно ја прогонував Божјата црква и се обидував да ја уништам. ¹⁴Јас во еврејската религија напредував многу повеќе од повеќето мои современици и сонародници и бев многу поревносен во спроведувањето на обичаите на моите предци.

¹⁵Но Бог ме одбра уште од утробата на мојата мајка и ме повика, поради Својата благонаклоност што јас не ја заслужувам. ¹⁶Реши да ми^[1] Го открие Својот Син, за да проповедам за Него меѓу нееврејските народи. За таа задача јас не барав совети од луѓе, суштества од крв и месо. ¹⁷Не отидов во Ерусалим кај оние што уште пред мене беа апостоли, туку веднаш заминав за Арабија, а подоцна повторно се вратив во Дамаск.

¹⁸Дури по три години отидов во Ерусалим, да се запознаам со Петар^[2] и со него останав петнаесет дена. ¹⁹Со другите апостоли, освен со Јаков, братот Господов, не се ни сретнав. ²⁰Бог ми е сведок дека ова што ви го пишувам не е лага, туку е вистина. ²¹Потоа заминав за Сирија и Киликија. ²²Христијаните^[3] во Јудеја сѐ уште не ме познаваа лично, ²³туку само беа слушнале дека „оној што ги прогонуваше, сега и самиот ја проповеда верата што сакаше да ја уништи“. ²⁴И го славеа Бог заради тоа што го направи со мене.

Глава 2

Апостолите одобруваат

¹По четиринаесет години, повторно, отидов во Ерусалим, заедно со Барнава, а со себе го поведов и Тит. ²Отидов затоа што Бог, преку откровение, така ми нареди. На еден затворен состанок, на кој присуствуваа само поистакнатите водачи на црквата, јас им објаснив како ја проповедам Радосната вест меѓу нееврејските народи. Сакав да се уверам дека тоа што го правам и што го правев не е погрешно. ³Тие нѐ поддржаа, па ни Тит, кој беше со мене, иако е Грк, не го натераа да се обреже, ⁴иако некои таканаречени „христијани“^[4] се обидуваа. Тие подмолно се вовлекоа во нашите редови за да извидат каква слобода ние имаме преку верата во Исус Христос, па потоа да можат да ни ја одземат таа слобода и да нѐ претворат во робови на јудаизмот. ⁵Ни за момент не им дозволивме да нѐ надвладеат, за да може вистинската Радосна вест да биде зачувана и за вас.

⁶Оние што се сметаа за поистакнати (велам се сметаа, зашто за мене тоа воопшто не е важно; Бог не суди според надворешноста), тие поистакнати луѓе не додадоа ништо кон она што јас го говорев. ⁷Напротив, тие сфатија дека Бог ми довери да ја проповедам Радосната вест меѓу нееврејските народи, исто како што на Петар му довери да ја проповеда меѓу Евреите. ⁸Бог, Кој работи преку Петар, испраќајќи го да биде апостол меѓу Евреите, сега работи и преку мене, со тоа што ме испрати кај другите народи. ⁹Кога Јаков, Петар и Јован, кои се сметаа за столбови на црквата, сфатија дека Бог е благонаклонет спрема мене, се ракуваа со мене и со Барнава во знак на пријателство, согласувајќи се ние да работиме меѓу нееврејските народи, а тие меѓу Евреите. ¹⁰Единствено од мене бараа да не ги забораваме сиромашните, за кои јас и досега ревносно се грижам.

Павле го укорува Петар за дволичност

¹¹Но кога Петар дојде во Антиохија, јас бев принуден јавно да му се спротивставам, бидејќи заслужуваше да биде укорен! ¹²Имено, пред да дојдат неколкумина пратеници на Јаков, тој слободно јадеше со христијани од нееврејско потекло. Но кога овие дојдоа, се повлече и се одвои од неевреите, плашејќи се да не биде осуден од новодојдените браќа Евреи! ¹³Во тоа лицемерство му се придружија и другите Евреи христијани, па дури и Барнава го вовлекоа во тоа лицемерство!

¹⁴Кога видов дека не постапуваат правилно и во согласност со вистинската Радосна вест, јас пред сите му реков на Петар: „Ти, иако си Евреин, се откажа од еврејските закони и живееш како неевреин. Како можеш сега да ги тераш оние што не се Евреи да живеат според еврејските правила^[5]!? ¹⁵Јас и ти по раѓање сме Евреи, а не „погани неевреи“. ¹⁶Па сепак знаеме дека човек не се помирува со Бог преку придржување кон Мојсеевиот Закон, туку преку вера во Исус Христос. Затоа и поверувавме во Исус Христос, за да бидеме прифатени од Бог преку вера во Христос, а не преку придржување кон Мојсеевиот Закон. Никој нема да се спаси придржувајќи се до Мојсеевиот Закон.“

¹⁷Кога ние, Евреите, почнавме да бараме помирување со Бог преку вера во Христос, сфативме дека и ние сме грешници. Дали тоа значи дека Христос нѐ направи грешници? Се разбира, не! ¹⁸Ако јас урнам нешто, а потоа се обидувам повторно да го изградам, ќе испадне дека сум згрешил што сум го урнал! ¹⁹Кога се обидов да се придржувам до Мојсеевиот Закон, сфатив дека на тој начин никогаш нема да станам прифатлив за Бог. Затоа јас умрев за Законот, за да можам да живеам за Бог. Јас бев распнат со Христос, ²⁰и веќе не сум јас тој што живее во моето тело. Во мене Христос живее. Животот што сега го живеам, го живеам преку вера во Божјиот Син, Кој ја искажа Својата љубов спрема мене со тоа што го даде Својот живот за мене. ²¹Јас не можам да гледам како се омаловажува Божјата благонаклоност спрема нас! Зашто, да можевме да се спасиме со придржување кон Мојсеевиот Закон, тогаш немаше потреба Христос да се жртвува!

Глава 3

Верата во Христос наспроти Законот

¹О неразумни Галаќани! Кој ве маѓепса!? Пред ваши очи имавте толку јасна претстава за Исус Христос распнат на крстот. ²Едно сакам да ми кажете: дали го примивте Светиот Дух преку придржување кон Мојсеевиот Закон, или така што ја слушнавте Радосната вест и поверувавте? ³Како можете да бидете толку неразумни!? Започнавте со духовното, а сега сакате да станете совршени преку телесното! ⁴Толку многу претрпевте, а попусто! Зарем попусто страдавте!?

⁵Дали Бог ви Го даде Светиот Дух и изврши силни дела меѓу вас поради тоа што го спроведувавте Мојсеевиот Закон или поради тоа што ја слушнавте Радосната вест и поверувавте?

⁶Така беше и со Авраам. Тој поверува и верата му се припиша како праведност^[6]. ⁷Треба да ви биде јасно дека оние што Му веруваат на Бог се вистинските потомци на Авраам. ⁸Светото писмо претскажа дека Бог ќе ги прифати сите народи врз основа на нивната вера во вистинскиот Бог. Тоа беше во оној дел кога Бог на Авраам му ја објави Радосната вест, велејќи му: „Преку тебе ќе бидат благословени сите народи^[7].“ ⁹Тоа значи дека секој што ќе поверува во Христос ќе биде благословен, исто како што Авраам беше благословен бидејќи Му поверува на Бог.

¹⁰Сите оние што се надеваат дека ќе се спасат преку придржување кон Мојсеевиот Закон живеат под проклетство! Светото писмо вели: „Проклет да е секој што не исполнува сѐ што е запишано во книгата^[8] на Законот^[9].“ ¹¹А дека никој не може да се оправда пред Бога преку придржување кон Мојсеевиот Закон јасно се гледа од она што го вели Светото писмо: „Праведникот добива живот преку вера^[10].“ ¹²Законот не се засновува врз верата. Напротив, во него се вели: „Ако сакаш да добиеш живот преку придржување кон Мојсеевиот Закон, ќе мораш да се придржуваш до сите негови заповеди^[11].“

¹³Христос нѐ ослободи од проклетството на Законот, така што, наместо ние, Тој ги поднесе последиците на проклетството. Во Светото писмо е запишано: „Проклет е секој што е обесен на дрво^[12].“ ¹⁴Така ветувањето што Бог му го даде на Авраам сега може преку Исус Христос да се исполни и сите народи да добијат благослов. Тоа ветување е дека ќе го примат Светиот Дух, врз основа на верата во Христос.

Природата и целите на Мојсеевиот Закон

¹⁵Драги пријатели христијани, да ви дадам еден пример од секојдневноста. Ако двајца луѓе склучат договор, никој од нив не може ниту да отстапи од него, ниту пак нешто да додаде кон него. ¹⁶Ветувањето му беше дадено на Авраам и на неговиот Потомок. Светото писмо не вели „на твоите потомци“, како да се повеќемина, туку вели: „на твојот Потомок“, а тоа е Христос. ¹⁷Сакам да кажам дека Мојсеевиот Закон не може да го промени или поништи ветувањето што Бог го даде четиристотини и триесет години пред да Му биде даден Законот на Мојсеј. ¹⁸Ако добивањето на наследството зависи од придржувањето кон Мојсеевиот Закон, тогаш Божјото ветување не би играло никаква улога, а знаеме дека Бог му подари на Авраам наследство врз основа на Своето ветување.

¹⁹Тогаш зошто постои Мојсеевиот Закон? Тој им беше даден на луѓето за да сфатат дека се грешни. Тој беше на сцена сѐ додека не дојде Потомокот за Кого беше дадено ветувањето. Постои уште една разлика. Ангелите му го дадоа Законот на Мојсеј, а тој им го пренесе на луѓето. ²⁰Посредник е потребен кога има две страни, а при ветувањето дадено на Авраам, Бог дејствуваше самостојно.

²¹Тогаш, дали Законот е во спротивност со Божјото ветување? Никако! Ако Мојсеевиот Закон можеше да ни даде живот, тогаш луѓето ќе се помируваа со Бог со придржување кон Законот. ²²Светото писмо, меѓутоа, вели дека сите сме заробеници на гревот, па единствениот начин да го добиеме она што Бог го вети е преку вера во Исус Христос.

²³Пред да ни се објави верата во Христос, како начин да бидеме прифатливи за Бог, Законот нѐ чуваше како затвореници, под свој надзор.

Божји деца преку вера

²⁴Така Законот ни беше воспитувач^[13] што нѐ водеше кон Христос, за да се помириме со Бог преку вера. ²⁵Сега кога ни се објави верата, веќе нема потреба Законот да ни биде воспитувач.

²⁶Сите стануваме Божји деца, преку вера во Исус Христос. ²⁷Сите што преку крштавање во името на Христос се идентификуваа со Него, станаа како Христос^[14]. ²⁸Без разлика дали се работи за Евреин или за Грк^[15], за роб или за слободен, за маж или за жена, сите што сте христијани сте еднакви пред Христос. ²⁹Ако Му припаѓате на Христос, тогаш вие сте вистинските потомци на Авраам и вие ќе го добиете она што Бог му го вети.

Глава 4

¹Но, сѐ додека наследникот е малолетен не се разликува многу од роб, иако тој е сопственик на сѐ. ²Старатели го чуваат и застапници ги водат работите во негово име, сѐ додека не дојде времето што го определил неговиот татко.

³Така е и со нас. Додека бевме духовно малолетни, им бевме потчинети на световните сили. ⁴Кога дојде определеното време, Бог Го прати Својот Син. Тој се роди од жена и живееше под Законот. ⁵Бог го испрати Христос за да нѐ ослободи од Законот и, преку посвојување, да нѐ направи Божји деца.

⁶За да ви докаже дека и вие, неевреите, станавте Негови деца, Бог Го испрати во вашите срца Духот на Својот Син. Духот ви дава слобода да Му се обраќате на Бог со: „Ава^[16]“, односно со „Татко“. ⁷Така, сега не сте веќе робови, туку Божји деца, а штом сте Божји деца, вие ќе наследите сѐ што е Божјо.

Апостол Павле е загрижен за Галаќаните

⁸Порано, не познавајќи Го Бог, вие им робувавте на „богови“ кои по својата природа не се богови. ⁹Сега Го познавате Бог, или поточно Бог, познавајќи ве вас, ве одбра да Го запознаете. Како тогаш можете пак да им се враќате на тие слаби и бедни световни сили!? Зошто сакате повторно да станете нивни робови? ¹⁰Почнавте да славите одредени денови, месеци, годишни времиња и години. ¹¹Страхувам за вас! Се плашам дека попусто се трудев околу вас. ¹²Драги пријатели христијани, ве молам, бидете како мене - ослободени од тие работи, како што и јас станав како вас, неевреите - ослободен од Мојсеевиот Закон.
Кога бев кај вас вие со ништо не ме повредивте. ¹³Се сеќавате дека бев болен кога првпат ви ја проповедав Радосната вест. ¹⁴Иако мојата телесна слабост можеше да биде големо соблазнување за вас, вие не ме презревте, ниту пак одбивте да ме слушате, туку ме примивте како да сум Божји ангел, како да сум Самиот Исус Христос. ¹⁵Каде е сега вашето воодушевување? Тогаш да можевте и сопствените очи ќе си ги ископавте и ќе ми ги дадевте! ¹⁶Зарем ви станав непријател затоа што ви ја кажувам вистината?

¹⁷Тие лажни учители ве опсипуваат со внимание, но нивните побуди не се добронамерни! Сакаат да ве одвојат од мене и да ве придобијат за себе. ¹⁸Треба постојано да бидете ревносни за доброто, а не само додека сум јас кај вас. ¹⁹Деца мои, повторно минувам низ породилни болки заради вас, и тоа ќе трае сѐ додека да се создаде Христова природа во вас. ²⁰Колку би сакал токму сега да сум со вас и да ви се обратам со поинаков тон, зашто вашата состојба навистина ме збунува!

Двата сина на Авраам

²¹Слушнете ме сега вие што сакате да се придржувате кон Мојсеевиот Закон: Знаете ли што, всушност, кажува тој Закон? ²²Во Светото писмо пишува дека Авраам имаше два сина: еден од робинка и еден од слободна жена^[17]. ²³Синот од робинката беше роден во обид човекот да ги оствари Божјите ветувања, а синот од слободната жена се роди така што Бог го исполни Своето ветување.

²⁴Се работи за алегорија. Овие две жени преку кои се родија Исмаил и Исак претставуваат два завета. Првиот, претставен преку Агара, е Законот даден на планината Синај, кој ги поробува луѓето. ²⁵Агара ја претставува планината Синај во Арабија и ја прикажува сегашната состојба на Ерусалим, кој живее во ропство, заедно со сите свои жители^[18].

²⁶Сара го претставува небесниот Ерусалим. Таа не беше робинка, туку слободна. Таа е нашата мајка. ²⁷Светото писмо за неа вели:

=П „Радувај се жено неротко, =П ти што деца не си раѓала, =П излези и викај од радост =П ти што не си видела породилни маки, =П зашто повеќе деца ќе има неротката, =П од жената што има маж[19].“ 

²⁸Вие, драги христијани, исто како и Исак, сте деца родени по ветување. ²⁹Во тоа време детето родено од робинката го прогонуваше детето што беше родено по ветување. Така е и сега: телесните луѓе нѐ прогонуваат нас, родените од Светиот Дух. ³⁰Но, еве што вели Светото писмо: „Избркај ги робинката и нејзиниот син! Синот на робинката нема да биде сонаследник со синот на слободната. Синот на слободната жена ќе добие сѐ^[20].“ ³¹Значи, драги христијани, ние не сме деца на робинката, туку на слободната жена.

Глава 5

Предноста и одговорноста на христијанската слобода

¹Значи, ние сме слободни! Христос нѐ ослободи. Држете се цврсто до таа слобода и не дозволувајте повторно да ви го стават јаремот на ропството, односно Мојсеевиот Закон.

²Слушнете ме сега! Јас, Павле, ви тврдам дека ако се надевате преку обрежувањето да се спасите, тогаш Христос не може да ви помогне^[21]. ³Уште еднаш ќе ви нагласам дека секој што ќе се обреже е должен да го спроведува целиот Мојсеев Закон. ⁴Тие што се обидуваат да се помират со Бог преку придржување кон Мојсеевиот Закон, се одвојуваат од Христос и ја губат Неговата благонаклоност.

⁵А ние, христијаните, со нетрпение очекуваме да бидеме оправдани, но преку Светиот Дух и преку вера. ⁶За тој што верува во Исус Христос нема никакво значење дали е обрежан или не. Важно е да имате делотворна вера и таа да се искажува преку љубов.

⁷Добро напредувавте. Кој ве спречи да продолжите да ја следите вистината? ⁸Тоа сигурно не е Бог, зашто Тој ве избра. ⁹Малку квасец треба за да скисне целото тесто! ¹⁰Јас сепак верувам дека Господ ќе ве одржи за да не отстапите од вистината, а оние што ве збунуваат, кои и да се, ќе си ја добијат заслужената казна.

¹¹Што се однесува до обвинувањата против мене, драги пријатели христијани, дека јас сѐ уште проповедам оти обрежувањето е неопходно, зошто тогаш Евреите ме прогонуваат? Да е така, она што јас го проповедам за Христовиот крст не би претставувало камен на сопнување за нив. ¹²Би сакал оние што ве збунуваат терајќи ве да се обрежете, да не застанат на обрежувањето, туку самите себе и да се кастрираат^[22]!

¹³Што се однесува до вас, драги пријатели христијани, вие сте избрани да живеете во слобода. Немојте, меѓутоа, таа слобода да ви биде изговор за да дозволите телесното да завладее со вас. Напротив, со љубов служете си еден на друг. ¹⁴Зашто, целиот Закон може да се сведе само на една заповед: „Сакај го својот ближен како што се сакаш себеси^[23].“ ¹⁵Но, ако наместо да се сакате, се гризете и се растргнувате како диви ѕверови, внимавајте, сосема да не се уништите!

Да се живее со помош на Светиот Дух

¹⁶Сакам да ви го кажам следново: дозволете Светиот Дух да ве раководи и нема да им подлегнувате на грешните телесни похоти. ¹⁷Грешните телесни похоти се противат на дејствувањето на Светиот Дух, а Светиот Дух се противи на дејствувањето на грешните телесни похоти. Овие две сили се борат една против друга. Тоа значи дека нема да можете да правите сѐ што ќе посакате. ¹⁸Но ако сте водени од Светиот Дух, значи дека вие веќе не сте под Законот.

¹⁹Плодовите на грешната телесна природа се видливи: блуд, погани работи, разврат, ²⁰идолопоклонство, вражање, омрази, кавги, љубомора, гнев, себичност, поделби, ереси, ²¹завист, пијанство, развратни гозби и слични нешта за кои веќе порано ве предупредив. Како што веќе ви зборував, оние што прават такви нешта нема да го наследат Божјото царство.

²²Од друга страна, ако ве раководи Светиот Дух, Тој ќе ги произведе во вас следниве плодови: љубов, радост, мир, трпеливост, љубезност, добрина, верност, ²³кроткост и самоконтрола. Не постои закон што е против вакви нешта.

²⁴Тие што Му припаѓаат на Исус Христос, ја имаат распнато својата грешна телесна природа, заедно со нејзините необуздани желби и страсти. ²⁵Ако Светиот Дух ни дал живот, тогаш треба да живееме согласно Неговото водство. ²⁶Не смееме да бидеме самобендисани, да се провоцираме еден со друг или да си завидуваме.

Глава 6

Што ќе посееме, тоа ќе ожнееме

¹Драги пријатели христијани, ако некој од вас заглиби во некаков грев, вие што сте подуховни треба да му помогнете да се извлече, но внимателно, чувајќи се и вие да не бидете завлечени. ²Помагајте си еден со друг кога имате проблеми. На тој начин ќе го извршувате Христовиот Закон. ³Ако некој мисли дека е премногу важен за да им помага на другите, самиот се залажува^[24]. Со тоа само покажува дека е никој и ништо.

⁴Секој треба да си ги проценува сопствените постигања, без да се споредува со други луѓе. Ако некоја работа е добро извршена, тоа треба да биде за лично задоволство, а не за да се фали пред другите. ⁵Зашто секој од нас е одговорен за сопственото поведение.

⁶Оние што присуствуваат на поуки од Светото Писмо, нека ги делат^[25] сите свои добра со учителот што ги поучува.

⁷Не залажувајте се: никој не може да го измами Господ! Секој човек ќе си го жнее тоа што си го сее! ⁸Тој што живее само за сопственото тело, ќе ожнее смрт, а кој живее за Духот, од Него ќе добие вечен живот. ⁹Да бидеме неуморни во правење добро, зашто ако истраеме, ќе дојде време кога ќе го ожнееме посеаното. ¹⁰Затоа, секогаш кога ќе ни се укаже можност, треба да им правиме добро на сите луѓе, а особено на оние што се наше семејство по вера, на христијаните.

Завршни совети

¹¹Гледате со колкави големи букви ви пишувам кога пишувам со сопствена рака! ¹²Оние што се обидуваат да ве натераат да се обрежете го прават тоа само за да не бидат прогонувани поради проповедање дека спасението доаѓа само преку вера во Христовата жртва на крстот. ¹³Зашто ни самите тие, иако се обрежани, не се придржуваат кон целиот Закон. Тие сакаат да ве натераат да се обрежете, само за да се фалат дека ве придобиле.

¹⁴Што се однесува до мене, да не даде Господ да се фалам со нешто друго, освен со придобивките од крстот на нашиот Господ Исус Христос. Поради тој крст, умре во мене интересот за овој свет, а умре и интересот на овој свет за мене.

¹⁵Не е важно дали е човек обрежан или не. Важно е да се промениме, да станеме нови луѓе. ¹⁶На сите што ќе се придржуваат кон ова правило им посакувам мир и милост од Господ. Тие се новиот Божји народ^[26].

¹⁷Отсега натаму никој нека не ми додева со вакви обвинувања, зашто јас на сопственото тело носам лузни што покажуваат дека Му припаѓам на Христос.

¹⁸Нашиот Господ Исус Христос нека ви биде благонаклонет, и духовно нека биде со вас, драги мои. Амин.

1. Буквално: Ѓво менеЃ.
2. Грчки: Кефас.
3. Буквално: ЃХристовите црквиЃ.
4. Грчки: ЃбраќаЃ.
5. Некои преведувачи сметаат дека цитатот завршува овде, додека други го продолжуваат до 16 стих, а некои и до 19 стих.
6. 1 Мој. 15:6.
7. 1 Мој. 12:3; 18:18; 22:18.
8. Под книгата на Законот обично се подразбира Тората, Мојсеевите книги, петте први книги од Библијата.
9. 5 Мој. 27:26.
10. Авакум 2:4.
11. 3 Мој. 18:5.
12. 5 Мој. 21:23.
13. Грчки: ЃпедагогЃ.
14. Буквално: ЃГо облекоа Христос врз себеЃ.
15. Или: Ѓнема веќе разлика меѓу Евреите и другите народиЃ.
16. Ава, или аба на арамејски јазик значи татко.
17. Цитат од 1 Мојсеева. 16:15; 21:2-3.
18. Буквално: Ѓсите свои децаЃ.
19. Цитат од Исаија 54:1.
20. 1 Мој. 21:10.
21. Буквално: Ѓнема да имате никаква полза од ХристосЃ.
22. Или: Ѓда се отсечатЃ.
23. 3 Мој. 19:18.
24. Буквално: ЃАко некој што е ништо мисли дека е нешто, самиот се измамуваЃ.
25. Или: Ѓ<...нека учествуваат во сите добри работи, заедно со тој што ги учи.“Ѓ
26. Грчки: ЃБожји ИзраелЃ.